Starając się o pozyskanie dokumentów związanych z naszymi przodkami prędzej, czy później spotkacie się potrzebą wykazania tzw. interesu prawnego. W dużym skrócie interes prawny zachodzi wtedy, gdy dana osoba jest zainteresowana rozstrzygnięciem danej sprawy i może to poprzeć przepisami powszechnie obowiązującego prawa. Inaczej rzecz ujmując, udostępnienie przez organ państwowy interesującej nas dokumentacji musi wynikać z konkretnego przepisu prawnego. Od interesu prawnego należy odróżnić interes faktyczny, wynikający tylko z naszych osobistych potrzeb, nie popartych żadną normą prawną.
Niestety chęć zgłębienia historii rodziny i prowadzenia badań genealogicznych jest tylko interesem faktycznym i może być niewystarczająca jako argument.
Sprawdź zatem, jak uargumentować swoje poszukiwania, aby poprzeć swoją chęć prowadzenia badań konkretnymi przepisami prawnymi i aby ta chęć z interesu faktycznego stała się interesem prawnym.
PRZYKŁADY
O wykazanie interesu prawnego na pewno zostaniecie poproszeni w przypadku ubiegania się o koperty dowodowe. Rodzinni genealodzy najczęściej powołują się na art. 23 Kodeksu cywilnego, który w sposób ogólny chroni dobra osobiste człowieka.
Przykładowy zapis może wyglądać tak:
Dokumenty zawierające zdjęcia i ważne informacje o życiu mojego przodka są dla mnie bardzo ważnym elementem kultywowania pamięci o osobie zmarłej i stanowią podstawę opracowywania historii rodziny. Prawo do kultu zmarłego członka rodziny jest powszechnie uznawane za samoistne dobro osobiste, co w świetle przepisu art. 23 Kodeksu cywilnego regulującego kwestie dobra osobistego człowieka, stanowi przepis prawa materialnego będący podstawą do żądania udostępnienia dokumentów osobom bliskim zmarłego.
Argumentacja ta bywa czasem podważana przez niektórych urzędników, którzy podają w wątpliwość związek między kultywowaniem pamięci o przodku, a udostępnianiem zawartości teczki dowodowej. W takiej sytuacji możecie być wezwani do uzupełnienia wniosku poprzez wskazanie “lepszego” interesu prawnego. Wtedy można spróbować oprzeć swoje żądanie na zapisach ustawy o narodowym zasobie archiwalnym. Konkretnie chodzi o udowodnienie urzędowi, że koperty dowodowe są materiałami archiwalnymi, które urząd ma obowiązek udostępnić każdemu.
Taki argument może wyglądać jak poniżej:
Interes prawny wywodzę z art. 16a ust. 1 ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 164), zgodnie z którym każdemu przysługuje prawo dostępu do materiałów archiwalnych. Dokumentację związaną z uzyskaniem dowodów osobistych przez mojego zmarłego / moją zmarłą w … roku …. (np. babcię, dziadka, pradziadka) należy uznać za materiały archiwalne zgodnie z art. 1 ustawy, ponieważ od jej wytworzenia upłynęło ponad 25 lat, a mimo to nie została ona zniszczona zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy. Poza tym, koperty dowodowe powstałe do 1979 r. posiadają kategorię archiwalną “A”, co samo w sobie oznacza że są one materiałami archiwalnymi.
Uwaga! Powyższy zapis powinniście stosować tylko w celu uzyskania dokumentacji starszej, wytworzonej do 1979 roku.
Określenie interesu prawnego jest też wymaganym elementem przy składaniu wniosku o przesyłanie przez Archiwum Państwowe kopii wybranych dokumentów, np. aktów stanu cywilnego lub aktu notarialnego.
W takim przypadku wystarczy taki ogólny zapis:
Dokument jest mi potrzebny do celów poznawczych, w tym związanych z badaniami genealogicznymi oraz zaspokajaniem osobistych potrzeb informacyjnych (art. 16a ust. 1 ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach).
Zakończeniem niech będzie jedna praktyczna uwaga. Zdarzają się sytuacje, w których nawet najlepsza argumentacja prawna nie przekona upartego urzędnika do udostępnienia Wam poszukiwanej dokumentacji. Owszem, możecie składać odwołania czy zaskarżać decyzję do sądu administracyjnego, ale chyba łatwiej jest chwilowo odpuścić temat i poczekać na “lepsze czasy”. Najważniejszy jest fakt, że koperty już na pewno nie zostaną zniszczone i prędzej czy później dostaną się w Wasze ręce.
Aby zrekompensować sobie czas oczekiwania na uzyskanie kopert, możecie zawsze napisać wniosek o metryczki dowodowe…. ale o nim w kolejnych postach :)