W poprzednim wpisie pokrótce wyjaśniliśmy, czym są koperty dowodowe. Dziś postaramy się odpowiedzieć Wam na pytanie, gdzie właściwie powinniście ich poszukiwać.
Zaczynamy!
1.
Pierwszym miejscem, do którego musicie się zgłosić, powinien być urząd miasta lub gminy ostatniego miejsca zameldowania Waszego przodka.
Jest to naturalna konsekwencja zasady “wędrowania” koperty dowodowej za swoim właścicielem. Koperta zakładana była w miejscu zameldowania osoby starającej się o dowód osobisty. W sytuacji, kiedy ta osoba zmieniła miejsce zamieszkania, koperta była przesyłana do urzędu jej nowego miejsca pobytu.
2.
Jeśli urząd nie znajdzie koperty, dowiedzcie się, gdzie wcześniej mieszkał Wasz przodek. Być może nie dopilnował on obowiązku wymeldowania się z poprzedniego miejsca zamieszkania albo urząd, który wcześniej posiadał kopertę “zapomniał” o jej wysłaniu do nowego urzędu.
3.
Jeśli powyższe działania nie dają efektów, warto zapytać o koperty dowodowe w urzędzie miasta miejscowości, która była w latach 70-tych miastem powiatowym dla miejsca zameldowania naszego przodka. Przykładowo: miastem powiatowym dla Sońska był Ciechanów, ponieważ gmina Sońsk znajdowała się w powiecie ciechanowskim.
Do 1975 r. dowody osobiste wydawały komendy powiatowe MO. Potem zaczęły to robić urzędy powiatowe, dlatego w tym czasie komendy powiatowe MO przekazały koperty osób żyjących do urzędów powiatowych. Kilka miesięcy później, w związku z reformą administracyjną, powiaty zostały zlikwidowane, a koperty zostały w tych samych miastach, tyle że w urzędach miejskich. 4.
Jeśli w żadnym z wyżej wymienionych urzędów nie ma interesującej Was dokumentacji, sprawdźcie jeszcze we właściwym miejscowo archiwum. Być może urząd właśnie tam przekazał starsze koperty. Najlepiej będzie wysłać zapytanie mailowe do archiwum lub przeszukać stronę szukajwarchiwach.gov.pl. Koperty mogą znajdować się zespołach konkretnych urzędów miast (gmin) lub w jednym zbiorczym zespole. Przykładem zbiorczego zespołu jest “Zbiór kopert dowodów osobistych z terenu działania Archiwum Państwowego w Gorzowie Wielkopolskim”. Niektóre koperty z Łodzi, Gdańska, Bydgoszczy i ich okolic znajdują się w zbiorach Instytutu Pamięci Narodowej, więc przeszukajcie tamtejszy inwentarz: https://inwentarz.ipn.gov.pl/.
5.
Ostatnią deską ratunku dla uzyskania choćby fragmentów koperty dowodowej mogą być zasoby Fundacji Polsko-Niemieckie Pojednanie. Była to fundacja zajmująca się wypłacaniem odszkodowań Polakom - pracownikom przymusowym na terenach III Rzeszy. Wiele osób, w tym dziadek Gabriela, udowodniło fakt bycia pracownikiem przymusowym poprzez przedstawienie kopii wniosku o wydanie dowodu osobistego z 1952 r., który znajdował się w kopercie dowodowej. W jednej z rubryk wnioskujący musiał podać miejsce swojego pobytu w latach 1939-1945 - ten zapis zazwyczaj wystarczał do uzyskania odszkodowania. W takiej sytuacji kserokopia wniosku powinna znajdować się w dokumentacji Fundacji, a ta jest obecnie dostępna w Archiwum Akt Nowych w Warszawie.
Niestety trzeba mieć świadomość, iż wiele z kopert dowodowych nie zachowało się dnia dzisiejszego. Szanse na odnalezienie kopert osób zmarłych przed 1975 rokiem są w większości przypadków niewielkie. Wtedy właśnie nastąpiło wspomniane wyżej przekazanie kopert osób żyjących z komend milicji do urzędów. Prawdopodobnie koperty osób nieżyjących w tym momencie zostały zniszczone. Poza tym, funkcjonowała wtedy powszechnie zasada niszczenia takiej dokumentacji po 10 latach od śmierci osoby, której dotyczyła koperta. Oczywiście urzędy różnie podchodziły do tego obowiązku, więc warto przynajmniej zapytać. A nuż urząd pozytywnie nas zaskoczy, tak jak poniżej: